“Het leven is niet altijd een feest. Wie dat durft toegeven, heeft een stapje voor”

Psychiater Dirk De Wachter in een pleidooi voor malcontentement, gewoonheid en verbinding

Generatie Y heeft zijn buik vol van perfectie, zo kondigde trendwatcher Joeri Van den Bergh (Insites) vorige week aan op zijn blog. Liever dan zich onderwerpen aan grote ideaalbeelden waaraan ze toch niet aan kunnen voldoen, omarmen onze millennials hun onvolkomenheden steeds vaker. Sterker nog, ze zien er schoonheid in. Volgens professor en psychiater Dirk De Wachter is dat alvast geen slechte evolutie. “Alleen mensen die zichzelf kwetsbaar laten zijn en dat durven delen, kunnen misschien wel eens gelukkig zijn.”

“Ik heb geen aanleg om aan politiek te doen”, zo begon Dirk De Wachter het betoog dat hij gisteren in het Leuvense STUK mocht voeren in het kader van Voorrang Van Links. “Het is niet aan mij om te zeggen wat er mis is met de samenleving, laat staan om er stellingen over in te nemen. Ik ben slechts een fenomenoloog: ik luister naar wat de samenleving mij vertelt, en schrijf dat dan op.” Het formuleren van snelle oplossingen? Ook daar doet hij niet aan mee. “Mensen die in tijden van politieke crisis komen aandragen met pasklare antwoorden, dat is gevaarlijk. Dat wees de geschiedenis voor ons al uit.”

“De essentie van psychologie is dan ook net het niet-weten”, zegt hij. “Wat wij aanbieden is tijd: tijd om stil te staan en na te denken.” Als er al verandering in onze manier van leven moet komen, dan moet die volgens de psychiater “bottom-up” tot stand komen: een kentering die vanuit de bodem vertrekt. Om die kentering tot stand te laten komen, is bewustwording een eerste stap. “Vergeet u dan ook vooral wat ik hier vanavond ga vertellen”, zegt hij. “Wanneer mensen heel af en toe nog eens kort iets te binnen schiet over de ideeën die ik aanbied, dan is dat voor mij al lang voldoende.”

De essentie van psychologie is het niet-weten: mensen spiegels aanbieden om over zichzelf en hun relaties te reflecteren

Geluk

De jacht op geluk is een existentiële vergissing. Met geluk als doel in het leven te stellen, begint de miserie juist

©Wouter Van Vooren

Maar dat er in die mooie samenleving van ons wel degelijk een paar dingen grondig spaak lopen, werd al snel duidelijk. Steeds meer mensen kampen met depressie, een op de tien Vlamingen riskeert een burn-out en maar liefst een op de drie Vlamingen geeft aan zich psychisch niet goed te voelen (DM 1/10). “En dat in een tijdperk waarin de sociaal-maatschapelijke omstandigheden over het algemeen genomen zo slecht nog niet zijn”, zegt De Wachter.

Het grootste probleem zit volgens de systeemtherapeut dan ook in onze focus op geluk. “De jacht op geluk is een existentiële vergissing”, zegt hij. “Met geluk als doel in het leven te stellen, begint de miserie juist. Mensen willen vandaag niet alleen non-stop gelukkig zijn, ze willen ook dat die ervaring steeds dieper en intenser wordt.” Die constante jacht op geluk, zorgt er volgens De Wachter paradoxaal genoeg net voor dat het geluk buiten beeld valt. “Wie zich richt op kicks en genot, verliest zijn zin in het leven. De ervaring van geluk, zit hem net in het ervaren van kleine dingen. In het content zijn met de ‘gewonigheid’ van het leven.” Probeer ook die echter niet uit te vergroten, waarschuwt hij, want dan maak je het opnieuw kapot.

Verdrietig zijn is onderdeel van het leven. In plaats van het weg te schuiven achter de psychiatrie, zouden we het beter wat meer in ons dagelijks leven toelaten

De psychiatrisering van ongeluk

Ongelukkig zijn, dat is in onze samenleving dan weer net taboe. “Er is in onze maatschappij geen plaats meer voor verdriet. Erover spreken kan al helemaal niet”, zegt De Wachter. Wie vandaag iets te lang of iets te diep ongelukkig is, wordt al snel naar het dokterskamertje doorverwezen. Daar ligt volgens De Wachter dan ook het probleem. “Verdrietig zijn is onderdeel van het leven. Beter dan het wegschuiven achter de psychiatrie, zouden we er wat meer plaats voor maken in ons dagelijks leven.”

Of we dan ook als-tu-blieft opnieuw een klein beetje ongelukkig kunnen zijn, vraagt hij. Want alleen mensen die beseffen dat het leven niet altijd een feest is, die imperfecties kunnen omarmen en ook dat met andere kunnen delen, maken misschien wel eens een kans gelukkig te zijn. “Elke mens heeft een donker kantje en aan ieder van ons is een hoekje af. Dat is niet slecht, integendeel, het is mooi.”

De mens als collectief wezen

De mens is een collectief wezen, we hebben verbinding nodig om gelukkig te zijn

Waarom die van imperfectie houdende mensen precies een stapje voor hebben? Dat heeft dan weer met de échte zin in het leven te maken, zo zegt hij. En die zin ligt dus niet in het nastreven van geluk op zich, maar wel in de verbinding die de mens met anderen kan aangaan.

Volgens De Wachter is de mens een collectief wezen dat zijn zin haalt uit verbinding met andere mensen. “Van leven in pure eenzaamheid worden de meeste mensen onder ons ongelukkig.” De reden hiervoor ligt volgens hem in het hechtingsprocesdat elke mens moet ondergaan wanneer hij of zij op de wereld komt. “Wanneer we geboren worden, zijn we zo volstrekt hulpeloos, dat we ons moeten hechten aan een van de zorgenden om ons heen. Het heeft waarschijnlijk met die eerste, noodzakelijke hechting te maken dat we, wanneer we in ons verdere leven dat soort hechting verliezen, ons daar niet goed bij voelen.”

In die opvatting staat de psychiater overigens niet alleen. Ook sociologe en auteur van New York Times bestseller ‘De kracht van kwetsbaarheid’ Brené Brown, haalde in 2011 het belang van menselijke verbinding al aan. “De capaciteit om met elkaar verbonden te zijn, is waarom we hier zijn: menselijk contact is het enige dat het leven zin geeft en bijgevolg ook het enige waar we geluk uit halen.”

Gebrek aan een groot verhaal

In een hyperconcurrerende samenleving waarin iedereen op zijn eigen eilandje zijn eigen doelen nastreeft, wordt het leggen van echt menselijk contact moeilijk

Het feit dat er vandaag zoveel mensen aangeven psychisch te lijden en er ook zoveel mensen in de psychiatrie belanden, heeft volgens De Wachter vooral te maken met het ontbreken van een collectief maatschappelijk verhaal. “De grote zingevende structuren van vroeger zijn uit de samenleving verdwenen. Daartegenover komt een hyperindividualitisch samenlevingsmodel te staan, dat steunt op doegerichtheid, functionaliteit en onderlinge concurrentie.”

“Wanneer iedereen met iedereen moet strijden om de beste te zijn, het meeste succes te behalen of het productiefst te zijn, dan komt dat het onderlinge gevoel van verbinding niet meteen ten goede”, zegt hij. Meer dan vroeger zijn we daardoor volgens de psychiater allemaal egoïstische doelnastrevers geworden: “allemaal kleine godjes, op onze eigen kleine eilandjes zonder zin.”

Inefficiëntie en kunst

Laten we met z’n allen gewoon wat minder efficiënt zijn

De Wachters laatste oproep luidt dan ook “om met z’n allen eens wat minder efficiënt te zijn”. “Laten we tijd nemen om na te denken en gewoon te zijn zonder verdere plichtplegingen.”Daar ziet de psychiater de rol van kunst in de samenleving verschijnen. “Kunst is iets dat niet direct functioneel is, waarvan je vaak op het eerste zicht niet meteen weet wat het is en waartoe het dient. In die disfunctionaliteit ligt haar schoonheid en ook haar kracht.” Over enkele weken verschijnt over de rol van kunst in onze neoliberale samenleving overigens ook een artikel van zijn hand.Maar tot die tijd denkt u dus best af en toe zelf eens wat na, onthoudt u toch niet al te veel van wat hier gezegd werd, houdt u zich liefst niet al te efficiënt bezig en probeert u toch vooral niet zo hard om gelukkig te zijn.

Bron: http://www.demorgen.be/wetenschap/-het-leven-is-niet-altijd-een-feest-wie-dat-durft-toegeven-heeft-een-stapje-voor-bcf19582/2836YT/